|
Hnd 2 in het kort
Hnd 2 in het kort
Dit hoofdstuk bestaat uit verschillende onderdelen; 1 Hnd 2: 1 - 13 De uitstorting van de heilige Geest Na de hemelvaart van Jezus en met de aanvulling van Matthias die de plaats van Judas inneemt, is het eerst enige tijd wachten. De jonge kerk gaat er nog niet op uit, maar wacht op de komst van de heilige Geest die Jezus bij zijn afscheid had beloofd (Hnd 1: 8). Wanneer die zou komen, had de Opgestane er niet bij gezegd. Maar de Geest komt wel: op de vijftigste dag gerekend vanaf Pesach. Dan viert het Joodse volk het Wekenfeest. Dat is een oogstfeest (tarwe) waarbij het ook terugdenkt aan de gave van de Torah. God geeft die aan Mozes op de Sinaï (Ex 20). Inhoudelijk is er een niet al te duidelijk verband vast te stellen tussen de gave van de Geest en de gave van de Torah, tussen Pinksterfeest en Wekenfeest en dat betreft het getal 3000. Op de eerste Pinksterdag komen er 3.000 mensen bij. Bij de wetgeving werden 3.000 mensen gedood vanwege de afgoderij van het gouden kalf (Ex 32). Opbouw De eerste vier verzen beschrijven hoe de apostelen vervuld raken van de heilige Geest, daarop volgt in de verzen 5 – 13 de verbazing bij de diaspora-Joden. Dat is een opvallende parallel met Luc 4 waar Jezus vervuld is met de heilige Geest, in de synagoge de mensen toespreekt, en verbazing en verzet oproept. Hnd 2: 1 Toen de dag van het Pinksterfeest aanbrak waren ze allen bij elkaar. (NBV21) Allen, dat kunnen de 120 volgelingen zijn die Hnd 1: 15 noemt. Daartegen pleit dat zij niet getuigen worden genoemd, zoals de 12 apostelen. Bovendien meldt vers 2 dat ze in een huis bij elkaar zijn. Zouden de volgelingen van Jezus, vnl uit Galilea, over een huis in Jeruzalem beschikken dat groot genoeg is voor 120 mensen? Waarschijnlijker is het dat met allen de 12 apostelen zijn bedoeld: de 'officiële' getuigen (Gr. martures) zie Hnd 2: 14 en 2: 32), Ze zijn bij elkaar, eensgezind in een huis (vers 2). Uit het vervolg blijkt dat er (buiten?) duizenden mensen zijn, overal vandaan. Dat zou kunnen wijzen op de tempel, maar als Lucas dat bedoelde, zou hij zeker de tempel vermeld hebben, zoals in Hnd 2: 46. Het Griekse 'sumplèrousthai' dat de NBV21 met 'aanbrak' vertaalt, kan beter met ‘was vervuld’ weergegeven worden. Want het is niet zomaar een dag die aanbreekt; het ziet op het tijdschema dat God hanteert. De auteur van Handelingen, Lucas, die ook het evangelie schreef, gebruikte hetzelfde werkwoord in Luc 9: 51 ‘En het geschiedde, toen de dagen van zijn opneming in vervulling gingen, dat Hij zijn aangezicht richtte om naar Jeruzalem te reizen. (NBG51). Lucas heeft een bijzondere visie op de geschiedenis die voorwerp van Gods handelen is. Hnd 2: 2 Plotseling klonk er uit de hemel een geluid als van een hevige windvlaag, dat het huis waar ze zich bevonden geheel vulde.(NBV21) Zonder enige waarschuwing vooraf, gebeurt het: afkomstig uit de hemel (dwz God of Christus doet het) een geluid (Gr echoos) dat lijkt op dat van een gedragen, machtige wind. Het is dus geen stormwind of windvlaag, maar geluid dat er aan doet denken.. Het lijkt op Gen 1: 2, de Geest van God zweeft boven de wateren’ of ‘een enorme storm waait over de wateren’. Op de Pinksterdag vindt een nieuwe schepping plaats. Niet uit de oervloed, maar uit de apostelen maakt God een nieuw begin. Hij maakt hen tot kerk. Het geluid vult de hele ruimte (huis of tempel) waar ze zijn, dwz alle aanwezigen raken er van doordrongen. Stormwind en vuur zijn de attributen die bij God horen, zo bv Ex 19: 18v. Hnd 2: 3 Er verschenen aan hen een soort vlammen, die zich als vuurtongen verspreidden en zich op ieder van hen neerzetten (NBV21) Parallel aan het vorige vers opnieuw iets dat ‘lijkt op’, nl tongen (Gr. Gloossai, dat ook talen kan betekenen) als van vuur. En eveneens parallel: ze zetten zich op ieder van hen = alle aanwezigen. Hnd 2: 4 en allen werden vervuld van de heilige Geest en begonnen op luide toon te spreken in vreemde talen, zoals hun door de Geest werd ingegeven. (NBV21) Opnieuw allen. Lucas beklemtoont dat alle 12 apostelen dit meemaken. Beter nog: hen overkomt, want ze zijn volkomen passief, de ontvangende partij. Ze worden vervuld (vol van) van de heilige Geest (Gr pneuma). Gods Geest brengt hen in vervoering. Straks zal Petrus uitleggen dat dat in verband staat met een profetie van Joël. Maar eerst lezen we waar de vervulling van de heilige Geest aan te merken is. Nl. aan het spreken in vreemde talen (NB ook ‘gloossai’ ). Waarom de NBV21 van het spreken een spreken ‘op luide toon’ maakt, is mij niet duidelijk. In het Grieks staat er enkel lalein = spreken, zeggen (uiteraard hardop), niets wijst op een door elkaar heen schreeuwen. De apostelen kiezen niet zelf een vreemde taal uit, het is de heilige Geest die daarover gaat. Hnd 2: 5 - 12 In Jeruzalem woonden destijds vrome Joden, die afkomstig waren uit ieder volk op aarde. 6 Toen het geluid weerklonk, dromden ze samen en ze raakten geheel in verwarring doordat iedereen hen in zijn eigen taal hoorde spreken. 7 Ze waren buiten zichzelf van verbazing en zeiden: ‘Het zijn toch allemaal Galileeërs die daar spreken? 8 Hoe kan het dan dat wij hen allemaal in onze eigen moedertaal horen? 9 Parten, Meden en Elamieten, inwoners van Mesopotamië, Judea en Kappadocië, mensen uit Pontus en Asia, 10 Frygië en Pamfylië, Egypte en de omgeving van Cyrene in Libië, inwoners van Rome die zich hier gevestigd hebben, 11 en ook mensen uit Kreta en Arabië, zowel Joden als proselieten – wij allen horen hen in onze eigen taal spreken over Gods grote daden.’ 12Verbijsterd en geheel van hun stuk gebracht vroegen ze aan elkaar: ‘Wat heeft dit toch te betekenen?’ (NBV21) Jeruzalem was ook voor de Joden in het buitenland (de diaspora of verstrooiiing) een belangrijke heilige plaats, evenals voor de proselieten (vers 11). Velen bezochten als pelgrims de stad rond Pesach of een ander feest. In Hnd 6 horen we van Grieks sprekende Joden die zich in Jeruzalem hadden gevestigd. Zij waren uit de diaspora terug gekeerd naar de heilige stad. Het zijn deze diaspora Joden, uit ieder volk op aarde (vers 5), dus overal vandaan, die massaal op het geluid afkomen en de apostelen horen spreken en kunnen verstaan. Die spreken geen Aramees, (de opvolger van het Hebreeuws) maar de taal van de Joden uit het buitenland. De verbazing is groot: het begint met verwarring (vers 6) en via verbazing (vers 7) gaat het naar een climax: ‘verbijsterd en geheel van hun stuk gebracht (vers 12). De verbazing betreft het feit dat de sprekers Galileeërs zijn. Van hen verwacht je niet dat ze zo goed een vreemde taal spreken. Maar dat is wat er gebeurt: de pelgrims horen hen in hun eigen taal (vers 11). Dat geeft aan:
De 17 genoemde volkeren, landen en provincies representeren de gehele bewoonde aarde. De volgorde is kris kras door elkaar. Merkwaardig is dat:
Hnd 2: 13 Maar sommigen zeiden spottend: ‘Ze zullen wel dronken zijn.’ (NBV21) Niet iedereen is onder de indruk. Er zijn er die het direct al weten: ze zullen wel dronken zijn. Negatief, spottend, zgn humoristisch commentaar en een gemakkelijke manier om je aan het hele gebeuren te onttrekken. Je ergens voor afsluiten, door het belachelijk te maken. Dat vinden we vaker in Handelingen: Hnd 17: 32, Hnd 26: 24 en Hnd 26: 28. 2 Hnd 2: 14 - 42 De toespraak van Petrus De toespraak die nu volgt, is in veel opzichten het werk van Lucas. Hij heeft geprobeerd om Petrus een zo authentiek mogelijke redevoering in de mond te leggen. Dat blijkt bv uit de woorden die Lucas gebruikt: veel daarvan vinden we ook buiten de redevoering en zijn typisch lucaans. Petrinische woorden of uitdrukkingen vinden we niet. Dat was ook te verwachten: bij die eerste grote toespraak van Petrus was natuurlijk niet een secretaris die aantekeningen of een verslag maakte. Lucas moest het doen met mondelinge overleveringen. Tot die mondelinge traditie behoorde waarschijnlijk het zgn contrast schema: jullie hebben Jezus gekruisigd <> maar God heeft hem opgewekt. Daaraan is opvallend dat van de dood van Jezus niet wordt gezegd, dat het ‘voor ons’ is, zoals we dat uit de avondmaalsformules kennen. Ook andere verwijzingen naar verzoening (bloed, lam Gods) ontbreken. Als dat klopt hebben we hier met een prille christologie te maken die later verder zou worden ontwikkeld. Qua inhoud valt op, dat Petrus maar weinig over de Geest spreekt, en veel meer over Jezus' dood en opstanding. Op Pinksteren draait het om Pasen, om de betekenis van Christus! De rede valt in een aantal delen uiteen
Petrus haalt een aantal keren een tekst uit de toenmalige Bijbel (OT - TeNaCH) aan. Dat is voor hem het gezaghebbende boek, en ook zijn toehoorders denken er zo over. Dit is dus een gemeenschappelijke basis. Bij nader toezien blijkt Petrus het OT in de Griekse vertaling - de Septuaginta - te citeren. Wel zo logisch als je bedenkt dat hij pelgrims uit de hele diaspora toespreekt. Grieks is de internationale taal van die dagen, zoals het Engels dat nu is. Petrus haalt verzen aan uit Joël 2, Psalm 16 en Psalm 110 om de gebeurtenissen van Pinksteren en de lotgevallen van Jezus te kunnen duiden. Zoals hij uit de Bijbel citeert, zouden wij het vandaag niet meer doen, maar gemeten aan de maatstaven van toen, bleef Petrus binnen de toenmalige geldende exegetische regels. 4 Hnd 2: 43 – 47 Het leven van de jonge gemeente De vele tekenen en wonderen die de apostelen verrichtten, vervulden iedereen met ontzag. 44 Allen die tot geloof gekomen waren, bleven bijeen en hadden alles gemeenschappelijk. 45 Ze verkochten hun eigendommen en bezittingen en verdeelden de opbrengst onder degenen die iets nodig hadden. 46 Elke dag kwamen ze trouw en eensgezind samen in de tempel, braken het brood bij elkaar thuis en gebruikten hun maaltijden in een geest van eenvoud en vol vreugde. 47 Ze loofden God en stonden in de gunst bij het hele volk. De Heer breidde hun aantal dagelijks uit; steeds meer mensen werden gered. (NBV21) Dit is het eerste van de berichten over het leven van de eerste gemeente. Er zijn er meer in Hnd: 4: 32 – 37; 5: 12 – 16. (evt ook 7: 7; 9: 31). Het zijn korte verbindingsstukken met een algemeen karakter, die altijd tussen twee bijzondere geschiedenissen in staan, die uitvoerig verteld worden. Ze zijn daar ook mee verbonden. Het ligt voor de hand dat Lucas, schrijvend in de jaren 80 van de eerste eeuw, voor de Grieks-talige kerk buiten Israël, de herinnering aan de begintijd van de kerk naar voren haalt om de kerk van zijn tijd – wellicht wat zelfgenoegzaam - aan haar hoge roeping te herinneren. Opvallend Het is in elk geval een ideaal plaatje waarin de volgende dingen opvallen:
De Heer breidde hun aantal dagelijks uit; steeds meer mensen werden gered. (NBV21) Het aantal leden van de gemeente neemt toe. Is dat vanwege haar voorbeeldige eensgezindheid en zorg voor elkaar? Dat is vast zo. Lucas zegt het net even anders, nl dat de Heer daarachter zit. Hij is het die de gemeente doet groeien. Maw de gemeente die zich door de Pinkstergeest laat inspireren, daar kan de Heer wat mee. De nieuwe gelovigen heten hier ‘mensen die gered worden’. Gered van hun zonden en de gevolgen daarvan. Ze mogen leven van vergeving en krijgen deel aan het Rijk van God dat komt. Vervolg (2) In de Kerkgeschiedenis bleef dit gedeelte tot de verbeelding spreken en inspireren. In de kloosters was het gemeenschappelijk leven van de monniken (en nonnen) gebaseerd op deze verzen. Allerlei groeperingen waren op basis van o.a. deze teksten kritisch over de rijkdommen van de kerk. Bevrijdingstheologen al net zo. ------ 1 Zo heten ze nu nog, later volgen namen als ‘mensen van de weg’ (Hnd 9: 2; vgl 18: 25v) en 'christenen' (Hnd 11: 26) | ||
| terug | ||