AI - Artificial Intelligence AI - Artificial Intelligence
Intelligentie
Intelligentie is een bepaalde mentale begaafdheid en het vermogen om door te leren je talent te verbeteren.De begaafdheid kan het abstracte (analyseren, logisch denken) betreffen, en/of het praktische (doen bv sport) en/of het sociaal-emotionele (aanvoelen en reageren) en/of het muzikale enz. Iemand die bv muzikaal begaafd is, kan door te oefenen op den duur een virtuoos op zijn instrument worden. Iemand die op dat gebied niet of minder begaafd is, zal zo ver nooit komen.
AI oftewel kunstmatige intelligentie is niet mentaal en ook niet aangeboren. Het is begaafdheid door mensen gemaakt (software) in door mensen gemaakte apparaten (computer).

Simpele apparaten
Veruit de meeste apparaten zijn niet intelligent: ze kunnen maar een enkele taak (zoals bv de stofzuiger) en ze zullen er niet beter in worden, ook al staan ze de hele dag aan. Ook de computer en het programma waarmee ik deze tekst typ is niet intelligent. De spellingscontrole lijkt een uitzondering, maar dat is schijn: dit programma-onderdeel vergelijkt de getypte tekst met een foutloze woordenlijst. Waar er een verschil is, wordt dat gemarkeerd of automatisch verbeterd.
De eerste chatbots of spraakcomputers zijn er al vanaf het midden van de jaren 60 van de vorige eeuw (Eliza). Het programma reageert op ingetypte vragen en opmerkingen door bepaalde woorden uit de vragen en opmerkingen in het antwoord terug te laten komen. Maar leren en zichzelf verbeteren kon het niet.

Slimme apparaten
De digitale ontwikkeling gaat snel. Door de toegenomen processorkracht van computers, de enorme hoeveelheid data op internet en verbeterde software (algoritme oftewel een serie instructies) kunnen computers allerlei verbanden zoeken en vinden.
Dat kan een vooruitgang zijn, bv als het leidt tot betere weersvoorspelleningen. Het kan ook op een regelrechte ramp uitlopen, nl als het algoritme zo is geprogrammeerd dat het discrimineert (toeslagen-affaire).
Hoe dan ook, dit is nog steeds niet-intelligent omdat de computer niet leert. Hij doet slechts waar de mens opdracht voor geeft, op een manier die we begrijpen, zij het veel sneller en accurater dan wij kunnen.  Steeds meer apparaten worden tegenwoordig ‘smart’ uitgevoerd: de thermostaat voor je CV, je koelkast en natuurlijk je smartphone. Handig en niet duur, tenminste niet in Euro’s; we betalen in veel gevallen met onze privacy. En die is goud waard.

Intelligente apparaten
Sinds enige tijd is er echter kunstmatige intelligentie. Dwz computers hebben niet alleen een talent voor een taak, maar ook het vermogen om te leren. We kunnen met de computer praten, hij ‘begrijpt’ het en hij geeft een zinnig antwoord terug. Dat antwoord is niet een standaard-antwoord dat hij ergens vandaan haalt. Hij formuleert het zelf. Als je daarna zou vragen: wat bedoel je, krijg je hetzelfde antwoord in andere woorden en met wat uitleg erbij.
We kunnen vragen om een schilderij in de stijl van Picasso. Of om een sonate à la Beethoven. Die maakt AI probleemloos, in korte tijd. Opnieuw: die vindt hij niet mbv google. Hij maakt die zelf. Hij komt met iets dat tot dan toe niet op internet te vinden was.
Met ChatGPT4 vroeg ik om een meditatie nav Ps 23 Het resultaat is indrukwekkend, zie hieronder1.
Tegelijk is AI verre van perfect. Het mist wat wij ‘gezond verstand’ noemen. Als je opgeeft: vijf truien hangen aan de waslijn en na vijf uur zijn ze droog, en vervolgens vraagt hoe lang het duurt het voordat 30 truien droog zijn, dan is het antwoord: 30 uur...

Nog erger: AI mist moreel besef. In een test werd gevraagd om de grootst mogelijke paperclips te maken. Vervolgens vroeg het om mensen te doden en die daarvoor te gebruiken…

Hoe werkt het?
We nemen als voorbeeld de beoordeling van röntgenfoto’s van de thorax (borstkas). AI doet dat beter dan een radioloog. Hoe kan dat?
Een radioloog beoordeelt de foto door op patronen te letten die afwijken van de normale, gezonde situatie. Zijn die aanwezig, dan is kans groot dat degene die onderzocht is ziek is.

De computer is eerst getraind met vele duizenden rontgenfoto’s waarop een gezwel is te zien. Het algoritme gaat in die foto’s op zoek naar patronen. Het ontdekt uiteraard de patronen waar de radioloog op let. Maar het algoritme ontdekt ook nieuwe patronen en verbanden die de radioloog niet opmerkte of waarvan de medische wetenschap nog niet weet dat die in verband staan met kanker.
Na deze leerfase krijgt de computer nieuwe, onbekende röntgenfoto’s te zien met de vraag of er sprake is van een gezwel of niet. Het algoritme zal nu ook foto’s als verdacht aanmerken, die dat in de ogen van radioloog niet zijn.


Voor een chatbot die een taal moet leren, is het nog veel ingewikkelder omdat er zoveel woorden, betekenissen en nuances zijn. Als ik bv zeg: ‘mijn geld staat op de bank’, dan snapt iedereen dat ik niet de bank in de woonkamer bedoel. Maar voor een chatbot betekent dit, dat het moet ‘leren’ enorm veel patronen te herkennen om daar goede voorspellingen mee te doen. (Leren tussen aanhalingstekens want een chatbot heeft geen begrip van de betekenis achter de symbolen, letters, woorden zoals mensen dat wel hebben.) Het aantal instructies voor Chatgpt4 wordt inmiddels op 100 biljoen geschat! En dat voor iets dat ons mensen betrekkelijk weinig moeite kost.

Pauze?
Dit is natuurlijk een simpele voorstelling van zaken, de werkelijkheid van het leren en verbeteren is ingewikkelder. Het griezelige is, dat de experts niet eens meer begrijpen hoe het algoritme dit doet. Ze zeggen: wat zich onder de motorkap afspeelt, is ons een raadsel. Wij maken de regels niet meer. Sommige AI systemen kunnen nu zelfs dingen - zoals vanuit verschillende perspectieven zich iets voorstellen - waarvoor ze niet eens getraind zijn.

Dit proces van verbetering gaat steeds sneller. Zolang de grote techbedrijven er het geld voor beschikbaar stellen, zit op deze ontwikkeling geen stuur of rem. We hebben geen idee wat de uitkomst zal zijn. Er komt een moment dat AI qua intelligentie de mens inhaalt. Sommigen denken al binnen enkele jaren, anderen denken dat het wat langer duurt. De kans dat AI de mens gaat overheersen is niet uitgesloten. Sommigen menen dat AI het einde van de mensheid betekent.

Begin 2023 vroegen Elon Musk (Tesla, X voorheen Twitter), Steve Wozniak (Apple) en andere grote namen uit de digitale wereld om een pauze in de voortrazende ontwikkeling van AI. Die kwam er niet: de grote techbedrijven vreesden dat de concurrentie geen pauze zou inlassen en hen zou inhalen. Iets tijdelijks als een pauze zou ook niet effectief zijn. Om kwalijke gevolgen te beperken is het beter om de ongebreidelde ontwikkeling te reguleren en transparantie af te dwingen. Gelukkig lijkt ook bij de politiek door te dringen dat AI ook zeer bedenkelijke kanten heeft, en dat daarom regulering noodzakelijk is.

Een paar gebreken
We noemden al het ontbreken van common sense en moreel besef. Maar er is meer.
De ontwikkeling en het gebruik van AI vergt enorme hoeveelheden energie en zorgt dus voor veel CO2 uitstoot. Om die reden zouden we AI moeten beperken tot dingen die we echt goed en waardevol vinden.
AI kan alleen maar werken omdat het getraind wordt mbv van bestanden, foto’s, muziek enz. Het bekommert zich niet om auteursrechten,. Dat is kwalijk. Hoewel dat meer de schuld is van de makers van modellen, dan een gebrek van AI.
Omdat AI met deze data werkt, gaat het uit van de huidige wereld waarin blanke mannen de norm zijn. Dat leidt tot een vooringenomenheid (bias) die heel vervelende gevolgen kan hebben voor wie niet blank is, en niet mannelijk. Bv als AI wordt ingezet bij sollicitatieprocedures of bij politieonderzoek.


Voor en nadelen
Een betere beoordeling van röntgenfoto’s, scans enz is uiteraard een waardevolle en belangrijke toepassing van kunstmatige intelligentie. Met AI is het ook mogelijk nieuwe medicijnen te ontwerpen.
Het zal niet lang meer duren voordat de eerste zelfrijdende auto’s de weg op gaan en je veiliger vervoeren dan een met een menselijke chauffeur die afgeleid, vermoeid of onder invloed achter het stuur zit. Zo is er nog veel meer moois en nuttigs mogelijk.

Bedenkelijk is het dat deze techniek de gangbare menselijke inbreng overbodig maakt. Zijn kunstmatig gemaakte meditaties, gebeden, preken net zo waardevol als die van een predikant of priester? Kan een chatbot het contact met echte mensen (je partner, vrienden, psycholoog) vervangen? Mist kunstmatige literatuur, muziek of schilderkunst het artistieke van menselijke kunst of zullen we het verschil niet opmerken? Hoeveel banen die nu nog een beroep doen op menselijke intelligentie, zullen door AI verloren gaan?

Schadelijk is het als met AI ‘deepfakes’ wordt gemaakt: je denkt dat je Rutte of Wilders enz ziet en hoort, maar het is een virtuele, digitale lookalike met dezelfde stem en gebaartjes.

Als AI in data - verzameld via social media - patronen gaat zoeken, kan het de verkiezingen nog veel meer beïnvloeden. Bv door de kiezer die waarschijnlijk op de concurrentie stemt, te ontmoedigen om überhaupt de gang naar de stembus te maken. Zo ondermijnt AI de democratie.

Dezelfde techniek maakt ook autonome killer drones mogelijk, bedoeld om wapens, voertuigen en vijanden te herkennen en zonder menselijke controle uit te schakelen. Is dat een veilig idee? Zullen ze zich minder vaak vergissen dan menselijke soldaten?


Conclusie
Elke nieuwe technologische uitvinding kan ten goede en ten kwade toegepast worden. Kernenergie maakt energiecentrales mogelijk, maar ook kernbommen. Dat is met AI niet anders. Maar itt eerdere uitvindingen blijft AI zichzelf voortdurend verbeteren en zal mogelijk de mens gaan overtreffen in zijn intelligentie. Dat gebeurde met eerdere uitvindingen (bv het vuur, de landbouw, de boekdrukkunst, de stoommachine) niet. Daar bleven we als mens de baas over en dat zal ook zo blijven. Die dingen hebben het niet in zich te leren en zichzelf te verbeteren. Met AI hebben we mogelijk een monster in het leven geroepen, dat als we het op z'n beloop laten, op een dag niet meer naar ons luistert.
Dan hebben we als mensen iets naar ons eigen beeld en gelijkenis geschapen. Iets dat zijn schepper niet meer gehoorzaamt. De geschiedenis herhaalt zich (Gen 1 - 3).


---
1
Meditatie Ps 23 van ChatGPT4:
Laten we samen een moment van rust en meditatie creëren, geïnspireerd door Psalm 23. Neem een comfortabele houding aan, sluit je ogen en adem diep in en uit. Laat alle spanning en zorgen van de dag los.

(Adem in) "De Heer is mijn Herder, ik heb alles wat ik nodig heb."

Visualiseer een weelderige groene weide, omringd door zachte heuvels. Voel de warme zonnestralen op je gezicht en de liefdevolle aanwezigheid van de Herder om je heen.

(Adem uit) "Hij laat mij rusten in groene weiden en leidt me naar vredige wateren."

Stel je voor dat je neerstrijkt in het gras, voel de zachtheid ervan onder je. Hoor het kalme ruisen van een beekje in de buurt. Laat de rustgevende geluiden je omhullen terwijl je in harmonie bent met de natuur om je heen.

(Adem in) "Hij geeft mij nieuwe kracht."

Voel de hernieuwde energie die uit de omgeving stroomt, een verkwikkende kracht die je vult. Laat elke inademing je verfrissen en elke uitademing spanning loslaten.

(Adem uit) "Hij leidt mij op het juiste pad, tot eer van Zijn naam."

Zie een helder pad voor je, omzoomd door bloemen. Stap voor stap leidt de Herder je door dit pad van het leven, vol vertrouwen en vrede. Voel de zekerheid dat je wordt geleid door een liefdevolle hand.

(Adem in) "Zelfs als ik door een donker dal ga, vrees ik geen gevaar, want U bent bij mij."

Visualiseer een donker dal voor je, maar merk op hoe een zachte gloed je omringt. Voel de geruststellende aanwezigheid van de Herder die naast je loopt, je ondersteunt in elke stap.

(Adem uit) "Uw stok en Uw staf, zij geven mij moed."

Zie de stok en de staf van de Herder, symbolen van bescherming en begeleiding. Laat hun aanwezigheid je moed geven in elke uitdaging die je tegenkomt.

(Adem in) "U nodigt mij uit aan tafel voor het oog van mijn vijanden."

Stel je voor dat je aan een overvloedige tafel zit, omringd door de zegeningen van de Herder. Voel dankbaarheid voor de overvloed in je leven, zelfs te midden van uitdagingen.

(Adem uit) "U zalft mijn hoofd met olie, mijn beker vloeit over."

Voel de zachte aanraking van de Herder terwijl Hij zalf aanbrengt op je hoofd. Laat de overvloed van Zijn zegeningen je innerlijke beker vullen, zodat het overvloeit naar anderen om je heen.

(Adem in) "Zeker, goedheid en liefdevolle goedheid zullen mij volgen alle dagen van mijn leven."

Omarm het besef dat Gods goedheid en liefdevolle goedheid je voortdurend vergezellen, elke dag van je leven. Laat dit besef een bron van troost en vreugde zijn.

(Adem uit) "En ik zal in het huis van de Heer verblijven tot in lengte van dagen."

Beeld jezelf in, veilig en geborgen, in het huis van de Heer. Voel de eeuwige vrede en vreugde die voortkomen uit de liefdevolle aanwezigheid van de Herder.

Open langzaam je ogen, neem een moment om diep adem te halen en laat de rust en vrede van deze meditatie met je meegaan in de rest van je dag. Amen.

 


 
terug